Một tác phẩm nghệ thuật tự nó thể hiện được chiều sâu câu chuyện qua hình tượng và nội tâm mà nghệ sĩ muốn truyền tải.

Khi đọc xong tiêu đề, đến đây có lẽ trong số các bạn đã có câu trả lời cho riêng mình. Với nhiều người kỹ thuật, sáng tạo là điểm then chốt, nắm vai trò quan trọng nhất tạo nên thành công cho tác phẩm. Trừu tượng hơn sẽ có người nghĩ tới “những mảnh tâm hồn” mà tác giả gửi gắm vào nghệ thuật của mình, hay đơn giản là do người tạo nên tác phẩm ấy là một nghệ sĩ nổi tiếng. Xét ở một khía cạnh nào đó, có thể coi những điều trên là đúng, nhưng nếu đi sâu và bao quát vấn đề hơn một chút, tất cả những điều ấy đều bắt nguồn từ giá trị cốt lõi đó là tư duy nghệ thuật của người nghệ sĩ.

Vậy tư duy nghệ thuật là gì? Hiểu một cách đơn giản đây là một dạng hoạt động trí tuệ của con người hướng đến việc sáng tạo và tiếp nhận các giá trị nghệ thuật. Với người nghệ sĩ, tư duy nghệ thuật đóng vai trò khái quát hóa hiện thực, giải quyết vấn đề thẩm mỹ. Còn với người thưởng ngoạn, nó là một phần xoa dịu những nét cắt lí trí, khiến chúng trở nên mềm mại hơn. Và sợi chỉ cảm xúc sẽ nắm vai trò kết nối, tạo nên một khối thống nhất cho tư duy nghệ thuật. Bằng trí tưởng tượng sáng tạo vốn là chất xúc tác của hoạt động tư duy nghệ thuật, người nghệ sĩ phản ánh thế giới xung quanh, bộc lộ suy nghĩ, xúc cảm và tư tưởng bản thân.

“Người chỉ dùng kỹ thuật là thợ thủ công
Người dùng kỹ thuật và đam mê là nghệ nhân
Người dùng kỹ thuật, đam mê và đặt vào đó tâm tưởng là nghệ sĩ.”

Mỗi một tác phẩm nghệ thuật là đứa con tinh thần của họa sĩ, chúng là tổng hòa của kỹ thuật (lý trí) và sự thăng hoa cảm xúc của người sáng tác. Nếu coi tư duy nghệ thuật là một căn phòng chứa đựng những điều tuyệt vời và thi vị, thì nơi ta đặt chân vào đầu tiên đó là không gian của lí tính, vật chất. Những yếu tố thị giác trực tiếp tác động đến cảm xúc, ở đây nét bút, màu sắc, bố cục,… hòa vào nhau dẫn dắt ta bước vào câu chuyện của tác phẩm.

Nổi tiếng ở thế kỉ 17, Rembrandt là bậc thầy của ánh sáng, với kỹ thuật Impasto trứ danh của riêng mình, ông đã đưa những tác phẩm trở thành những tuyệt phẩm của thế giới. Impasto là kỹ thuật vẽ đắp, sử dụng nhiều màu vẽ chồng lên nhau để tạo nên hiệu ứng thị giác. Với Rembrandt, ông đã đưa Impasto lên nấc thang mới, không chỉ sử dụng kỹ thuật vẽ, sáng tạo cách pha trộn màu mà ông còn kết hợp với các hợp chất hóa học nhờ đó tạo nên dấu ấn của riêng mình.

Trong tranh của Rembrandt là sự kết hợp của màu sắc rực rỡ, sáng sủa và giàu cảm xúc. Được biết đến là một người đa tài, sử dụng rất nhiều kĩ thuật đa dạng, các tác phẩm của ông có âm vang của yếu tố kinh kịch với cách xử lí ánh sáng, nét bút điêu luyện để truyền đạt cảm xúc và phong phú với nhiều chủ đề khác nhau.

Qua không gian của lí tính, vật chất nơi ta bước vào tiếp theo là cảm xúc và tâm lý, chứa đựng những tình cảm của người nghệ sĩ. Khi tiếp xúc với thế giới hiện thực, họ không chỉ sử dụng tri giác mà cảm xúc lúc đó cũng được trải nghiệm. Cảm nhận và hình thành nên những tâm tư nội lực mạnh mẽ góp phần thúc đẩy cho quá trình sáng tạo, tạo nên những tác phẩm chứa đựng tư duy sâu sắc và xúc cảm của người nghệ sĩ. Nhờ đó sự giao cảm sẽ lan tỏa từ người này sang người khác thông qua tác phẩm.

Tiêu biểu nhất có thể nhắc đến đó là Skrik (Tiếng Thét) của danh họa người Na Uy Edvard Munch.

Bức họa miêu tả một nhân vật đầy âu lo, tuyệt vọng trên nền phong cảnh với bầu trời đỏ rực, một sự tương phản rõ ràng cùng với nét vẽ mạnh mẽ, dứt khoát, bố cục nghiêng ngả đã nói lên cảm xúc tức thời của Edvard Munch ngay tại thời điểm đó.

Hay tác phẩm Em Thúy của họa sĩ Trần Văn Cẩn, bức tranh là vẻ đẹp hồn nhiên, trong sáng của tuổi thơ. Những cảm xúc thuần khiết ùa về trong tâm trí người xem, đưa họ trở về những ngày xưa cũ, thấy được hình ảnh của chính mình thời con trẻ vô tư, ngây thơ.

Và cuối cùng của căn phòng tư duy nghệ thuật này là nơi của chứa đựng tư tưởng, trí tuệ của tác phẩm.

“Nghệ thuật phải có tư tưởng, nếu không có tư tưởng thì chỉ là nghệ thuật trang trí. Cho nên tôi luôn luôn trau dồi về mặt ý thức xã hội và nghệ thuật làm cho hai cái nó quện lại vào nhau hòa thành một “- Nhà điêu khắc Tạ Quang Bạo

Mỗi một tác phẩm ra đời, người họa sĩ luôn nhắn gửi một tầng lớp ý nghĩa sâu bên trong và nhờ vậy, chúng không hề vô tri vô giác mà là một thực thể sống, có đời sống nghệ thuật của riêng mình. Chẳng những vậy, thế giới nghệ thuật đã hình thành riêng một trường phái ý niệm, nơi những người nghệ sĩ đẩy tầng ý thức, quan niệm lên cấp bậc cao nhất. Ở đây chúng ta đối mặt, tự chiêm nghiệm cuộc sống qua tác phẩm và đối thoại với bản ngã của chính mình.

The Persistence of Memory (Sự Dai Dẳng của Ký Ức) của Salvador Dalí, là tác phẩm siêu thực mà đến thời điểm hiện tại nhiều người vẫn đang đi tìm ý nghĩa thực sự ẩn sau nó là gì.

Bức họa là hình ảnh những chiếc đồng hồ quả quýt đang tan chảy với hình thù kì lạ. Với nhiều người đó sự mất cân bằng của thuyết tương đối về không-thời gian, nơi sụp đổ về các trật tự vũ trụ cố định. Thời gian là một thứ bất định và luôn biến đổi, chỉ có trí nhớ của chúng ta là bền vững. Một số khác thì cho rằng, đây là sự dai dẳng của những giấc mơ, chúng khiến thời gian trở nên chậm lại, và con người đang dần tan biến trong cuộc chiêm bao đó.

Không chỉ bao gồm ý thức, tư duy nghệ thuật còn là tiềm thức và vô thức của con người, và một tác phẩm không chỉ biểu đạt bằng hình tượng đồng thời phải có tâm thức để dẫn dắt người xem vào thế giới của người nghệ sĩ. Đưa họ đến những miền đất vượt ngoài trí tưởng tượng bình thường, khơi gợi cảm xúc và để lại những câu chuyện lắng đọng với người xem.

Lời kết

Tư duy nghệ thuật là sự kết hợp một cách mềm mại giữa cứng rắn của lí trí và bay bổng của cảm xúc sáng tạo, giúp họa sĩ định hình con đường nghệ thuật của riêng mình và tác phẩm nghệ thuật là giao điểm của những gì thăng hoa. Nghệ thuật để thỏa mãn cái khát vọng, và luôn cởi mở, học tập những điều mới mẻ để có cái nhìn đa diện hơn về thế giới xung quanh.

Người viết: Hoàng