Bộ ảnh “Shanzhai” tái hiện lại những công trình ‘kiến trúc sao chép’ ở Trung Quốc
Vào thế kỷ ba TCN, sau khi hạ được quân địch, hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc, Tần Thuỷ Hoàng, đã bắt chước xây nên những toà lâu đài của họ trong thành phố của chính mình. Thực tế, điều này không xuất phát từ lòng tự hào hay ghen tị mà đúng hơn là cách để giương oai quyền lực.
Đây là phương thức để ông ấy thể hiện rằng mình cũng có thể thiết kế và sở hữu những kiến trúc như thế trong chính thủ đô của mình. Thái độ này ở Trung Quốc đối với việc “duplitecture” (kết hợp giữa duplicate và architecture, có nghĩa là kiến trúc sao chép), đã tồn tại qua hàng thập kỷ, mặc dù nó không tập trung ở những vương quốc lân cận mà xa hơn về những quốc gia phía Tây – đặc biệt là Ý, Pháp và vương quốc Anh.
Phong cách kiến trúc này là tâm điểm trong loạt ảnh Shanzhai của nhiếp ảnh gia sinh ra và sinh sống tại London Cian Oba-Smith thực hiện. Cian lần đầu tiên khám phá ra hiện tượng sao chép kiến trúc trong những luận văn của mình tại trường đại học, nhưng ông không có nhiều tiền tại thời điểm đó để đi đến Trung Quốc. Thay vì thế, ông dành thời gian chuẩn bị cho một chuyến trong tương lai bằng cách tìm hiểu tường tận về chủ đề này. Trong khoảng thời gian đó, ông đã đến Thames Town, một khu vực ở phía tây nam Thượng Hải được đặt tên theo con sông nổi tiếng ở London và xây dựng theo lối kiến trúc Anh.
Nói về sự xuất hiện của những thị trấn này, Cian kể: “Ban đầu, phần lớn chúng đều là những thị trấn bỏ hoang, với rất ít người hoặc chẳng có ai sinh sống. Không đủ nhu cầu đất đai vì giá cả cao và hàng quán không chịu mở cửa vì chẳng có khách hàng để phục vụ”. Nhưng sau sự phát triển vượt bậc của tầng lớp trung lưu ở Trung Quốc, những nơi này bắt đầu thăng hoa, với một vài nơi tập trung dân cư lên đến mười ngàn người.
Mặc dù lối kiến trúc này nở rộ ở Trung Quốc, những thị trấn mà Cian chọn để khắc hoạ trong loạt ảnh của mình lại chỉ tập trung ở Hàng Châu và Thượng Hải. Thượng Hải được thiết kế như một phần của chính sách Một thành phố, Chín thị trấn (One City, Nine Towns) vào năm 2001, và hoàn tất vào năm 2007. Ý tưởng xây dựng những thị trấn như thế này với mục đích nhằm xoá bỏ tình trạng gia tăng nhu cầu đất đai của Thượng Hải.
Điều khiến Cian thực sự hứng thú với những thị trấn trên là cách chúng tượng trưng cho sự Tây hoá trên phổ rộng của Trung Quốc và sự đứt gãy với kết nối truyền thống vốn có. Khi quốc gia đang liên tục nỗ lực hướng đến vị trí cường quốc thế giới, họ không có nhiều thời gian để những dáng hình mới nở của kiến trúc hiện đại Trung Quốc kịp phát triển và trưởng thành. Vì thế những phong cách này trở nên được ưa chuông, đặc biệt là những công trình của Ma Yansong, người đồng sáng lập của công ty kiến trúc MAD tại Bắc Kinh, đã lấy cảm hứng từ thiết kế truyền thống của Trung Quốc và kết hợp nó với những kết cấu đương đại. Tuy nhiên, ở Trung Quốc không có nhiều không gian cho sự đổi mới trong kế hoạch chủ dành cho việc mở rộng.
Mặc dù có rất nhiều ảnh hưởng từ con số và tổ chức để đổi hướng kiến trúc đất nước khỏi lối phong cách ăn theo phương Tây, những thị trấn trong ảnh chụp của Cian vẫn tiếp tục nở rộ. “Tôi từng nói chuyện với một sinh viên người Trung đang học Thạc sỹ ngành Lịch sử ở Hàng Châu, và anh ấy tổng kết thế này: ‘Người Trung không xây dựng vì nhu cầu, họ xây dựng vì lợi nhuận’. Nói cách khác, họ chẳng cần lấp đầy những khu vực này ngay lập tức, vì họ biết chắc chắn nhu cầu cuối cùng sẽ tăng – lượng dân số giờ đây đang là 1,46 tỷ và vẫn đang tiếp tục tăng”.
Nguồn: It’s Nice That