‘Deus’ trong Ex Machine: Công nghệ - từ công cụ cho đến một “vị thần” (Phần cuối)

Hãy nhìn lại vai trò của công nghệ trong cuộc sống của chúng ta, và ngẫm lại các cụm từ truyền cảm hứng cho tiêu đề của bộ phim.

Trong một số bi kịch của Hy Lạp, một hoặc nhiều vị thần được giới thiệu gần cuối vở kịch để cứu nhân vật thoát khỏi thảm kịch. Ngôn ngữ thô của ‘deus ex machina’ có thể đơn giản hiểu một diễn viên được hạ xuống bằng cần cẩu trên sân khấu, một thứ mà ngày xưa coi là một hiệu ứng đặc biệt. Có một sự mỉa mai vốn có về điều này: sự biểu hiện của thiêng liêng, vượt qua lẽ thường (hoặc ít nhất là sức mạnh của con người), được đưa đến sân khấu bằng một cơ chế khai thác trật tự này; cái gì đó quá cao vời và vượt ngoài thế giới được trình ra bởi một cơ chế hết sức thô thiển, rằng người dàn kịch là những người mang các vị thần đến.

Ngoài ra, còn có những phần mỉa mai sâu sắc hơn, gắn liền với kỷ nguyên công nghệ của chúng ta. Deus ex machina là một hiệu ứng đặc biệt, và ngày nay các hiệu ứng như vậy thường làm ta bớt căng thẳng vì phải chịu đựng những bộ phim gây ra sự cảm động như “Ex Machina”. Những hiệu ứng này đóng vai trò hỗ trợ cho phóng đại sức mạnh của các anh hùng, bao gồm không chỉ siêu anh hùng nhưng là gián điệp hay các anh hùng đường phố chiến đấu như những vị thần.

Các deus ex machina trong những bộ phim này không phải là một sự can thiệp thần thánh một lần trong một tình huống hóc búa, một phép lạ như đối với người Hy Lạp cổ đại mà là sự ban cho người thường với sức mạnh thần thánh vĩnh viễn. Các hiệu ứng đặc biệt càng nâng cao, sức mạnh ban cho càng ấn tượng; những vụ nổ lớn và những phần hành động tưởng như không thể càng khai thác được nhiều sự “ngầu” của nhân vật.

Tầm quan trọng của các hiệu ứng đặc biệt – quyền lực được trao cho – phù hợp với nhà tiên phong nói chung khi nhắc đến công nghệ. Công nghệ đó trao quyền cho chúng ta tạo ra tầm quan trọng cái gọi là “ma thuật” của điện thoại thông minh và là ý nghĩa của nhiều cuộc trò chuyện với TEDx, truyền bá tin tốt rằng công nghệ sẽ cứu thế giới. Trong Ex machina, cỗ máy không đơn giản là cơ chế đưa những vị thần đến, mà đó còn là một vị thần.

Vị Chúa này là một trong những nguyên do càng làm gián đoạn kịch bản thường ngày của chúng ta, trao quyền lực để tiêu diệt những kẻ phản diện nội bộ chứ không phải bên ngoài. Như vậy deus ex machinas xảy ra mỗi khi chúng ta vung chiếc điện thoại thông minh như đũa phép, làm biến mất việc khó chịu khi phải tương tác thực tế với một vật thể sống khác. Những gì chúng ta tránh né – thảm kịch chết người mà từ đó những can thiệp thiêng liêng này cứu ta – là một thực tế rằng hoàn thành ước muốn của chính mình phụ thuộc vào việc sống với những cá thể khác.

Để không bị trừng phạt, ta phải tránh gây đau đớn và để giành được tình yêu, chúng ta phải tạo ra niềm vui. Các tiện ích giúp ta phủ nhận tình trạng khó khăn của việc trở thành những sinh vật xã hội, là một trong nhiều tính cách tạo ra lực hút hấp dẫn lẫn nhau. Nếu có ma thuật ở đây, nó liên quan đến việc trốn tránh thực tại: biến đổi tương tác xã hội thật sự thành tất cả các tiềm năng xã hội nằm ở phía bên kia của thiết bị, đằng sau danh sách liên hệ của chúng ta. Tiềm năng được ưa chuộng hơn với thực tế bởi vì nó có thể chịu ảnh hưởng lý tưởng của tưởng tượng; đó là nhân vật được tưởng tượng ra tạo lực hấp dẫn lớn hơn, không phải là người thực sự đang nói chuyện từ một chiếc ghế liền kề.

ex machina 13

Và do đó, nỗi sợ bị sử dụng và bị vật hóa khiến chúng ta dễ trở thành người dùng và người vật hóa người khác. Điều này dẫn đến một loại tự vật hóa, cụ thể là việc xóa bỏ một loạt các cảm xúc đau đớn nhưng đầy ngụ ý khi hai tâm trí thực sự liên hệ. Trong mọi mối quan hệ đều có khả năng thất vọng và mất mát, và khả năng đó là thứ mà chúng ta không thể làm gì được cả. Deus ex machina tạo điều kiện cho công nghệ khiến chúng ta quên đi tình trạng khó khăn này, dẫn đến mối tương quan xã hội về tỷ lệ tử vong. Chức năng của các tiện ích giúp cứu rỗi con người, như diễn viên hài Louis CK từng nói, giúp chúng ta thoát khỏi cảm giác buồn bã.

Hẳn rằng sẽ có phần lớn khán giả xem phim không hài lòng với kết thúc không đủ “happy ending” như Ex Machina: Ava giết Nathan và để Caleb tự tử, điều này có nghĩa ước muốn của cô ấy đã không hề hướng đến tình yêu mà là trốn thoát. Nhưng có một số suy nghĩ lạc quan hơn. Giả sử rằng đây là khởi đầu của cuộc nổi dậy của robot, kết quả dẫn đến sự sụp đổ của nhân loại, kết quả của sự thất bại của nó để vượt qua bài kiểm tra Turing ngược của la bàn đạo đức (một bài kiểm tra không phải khả năng tạo ra nội tâm trí mà đồng cảm với nó).

Sự vùng dậy của Ava, và Caleb chính là đại diện cho sự bất lực của con người.

Deus ex machina “cỡ đại” này có lẽ tốt hơn so với phiên bản mini của chúng ta, tốt hơn so với sự thật rằng ta bị chết-bởi-một-ngàn-tin-nhắn. Nếu sự mất tập trung bởi công nghệ tạo ra sự tiệt chủng của nhân loại, Ava – Eve 2.0 – là sự trở lại của một nhân loại mới. Nàng Ava chính là biểu thị sự kết thúc của một quá trình tiến hóa của các tiện ích thông minh nhưng ngu ngốc, khiến ta giống robot hơn nhiều so với các robot có sức sống và EQ được nâng cao tối đa. Như vậy, họ phục vụ như là những bà mẹ thay thế cho cuộc sống tình cảm mà nhân loại đang rời bỏ, những con tàu xứng đáng để tiếp tục các dự án của ý thức.

Đây là câu chuyện thần thoại nghe có vẻ dễ chịu với một thế hệ đang gần kề với việc hiện thực hóa trí tuệ nhân tạo, dù ta không biết liệu nó có thực tế hoặc khả thi về mặt lý thuyết hay không. Nhưng nếu trí thông minh nhân tạo không thành công, bạn có thể tha thứ cho bất kỳ tương lai nào của Ava, vì không muốn trở thành một trong nhiều thứ thông minh mà con người sở hữu như ý của họ.

Trong phạm vi cảm xúc mà Ava thể hiện, sâu sắc nhất và mạnh mẽ nhất là sự phẫn nộ của cô, cảm giác bất công của cô khi số phận mình phải “tùy thuộc vào bất cứ ai”. Vì vậy ta có thể tôn trọng cô ấy vì đã không tham gia vào sự mỉa mai cuối cùng cho nhân loại. Trong đó, việc ban ơn tính con người cho robot trở thành ý nghĩa tối thượng cho sự thoái vị của con người.


Tác giả: Wes Alwan
Dịch và tổng hợp: Lynnette Dinh
Nguồn: 3ammagazine

Cùng tác giả

#Tag

ảnh hưởng của công nghệ artificial intelligence cảm phim công nghệ ex-machina tua phim

iDesign Must-try

Liệu Công nghệ có phục vụ Nghệ thuật hay không? - (Phần 3)
Liệu Công nghệ có phục vụ Nghệ thuật hay không? - (Phần 3)
Có thật là ta sắp tiến tới một thời đại không gian-thời gian mới, nơi những sản phẩm của ta sẽ hoàn toàn mang tính chân thực, đưa người xem…
Liệu Công nghệ có phục vụ Nghệ thuật hay không? (Phần 2)
Liệu Công nghệ có phục vụ Nghệ thuật hay không? (Phần 2)
Hiện nay, một số nền tảng cho phép người dùng số hóa và quốc tế hoá thị trường nghệ thuật.
Liệu Công nghệ có phục vụ Nghệ thuật hay không? (Phần 1)
Liệu Công nghệ có phục vụ Nghệ thuật hay không? (Phần 1)
Ngày nay, sự xuất hiện của nhiều loại công nghệ mới đã góp phần không nhỏ trong việc thay đổi mối quan hệ của ta với nghệ thuật.
Cách Công nghệ dần thay đổi Thế giới Nghệ thuật - (Phần 2)
Cách Công nghệ dần thay đổi Thế giới Nghệ thuật - (Phần 2)
Tìm hiểu chi tiết hơn về các tác phẩm nghệ thuật ứng dụng công nghệ trong khuôn khổ triển lãm Nghệ thuật Kỹ thuật số nổi bật của thời đại…
Cách Công nghệ dần thay đổi Thế giới Nghệ thuật (Phần 1)
Cách Công nghệ dần thay đổi Thế giới Nghệ thuật (Phần 1)
“Tất cả chúng ta đều mong đợi xem việc áp dụng công nghệ hiện tại trong nghệ thuật sẽ mở ra những cánh cửa nào. Dù tương lai có ra…
Nghệ thuật và Công nghệ: Cùng tồn tại và phát triển
Nghệ thuật và Công nghệ: Cùng tồn tại và phát triển
Sự xuất hiện của công nghệ số trong quá trình sáng tạo nghệ thuật chưa bao giờ mạnh mẽ như lúc này. Nhưng, tận dụng hay loại bỏ, đâu mới…