Henri Matisse (Phần 2) - Các tác phẩm nổi bật

Trong phần hai của loạt hai bài về Matisse, ta tìm hiểu các tác phẩm nổi bật của ông xếp theo trình tự thời gian. Các tác phẩm này bao gồm tranh vẽ, tượng, và tranh cắt dán.

  • “Tôi mơ về một thứ nghệ thuật của sự cân bằng, của sự thuần khiết và bình yên, mà không có những chủ đề phiền muộn hay trầm uất, một thứ nghệ thuật mà có thể dành cho mọi người làm việc trí óc, từ những doanh nhân cho tới những văn sĩ, ví dụ như là, một tác động nhẹ nhàng, êm dịu đến tâm trí, một thứ gì đó như một cái ghế bành tốt mà cung cấp sự nghỉ ngơi khỏi những mệt nhọc thể chất.”
  • “Sự chính xác không phải sự thật.”
  • “Điều khiến tôi cảm thấy có hứng thú nhất không phải là tĩnh vật hay phong cảnh, mà là hình tượng con người. Đó là thứ tốt nhất cho phép tôi biểu đạt điều có thể gọi là sự mê đắm mang tính tôn giáo của tôi đối với cuộc sống.”
  • “Một nghệ sĩ phải nắm giữ Tự nhiên. Anh ta phải xác định chính mình với nhịp điệu của nàng, bằng nỗ lực mà chuẩn bị cho sự thành thục rồi sau này sẽ cho phép anh ta thể hiện bản thân bằng ngôn ngữ của chính mình.”

Tác phẩm nổi bật

1904-05: Sang trọng, điềm tĩnh, và gợi cảm 

Sơn dầu trên toan – Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại Quốc gia, Paris, Pháp

Tiêu đề của bức tranh này được lấy từ điệp khúc của bài thơ Lời mời đến một chuyến du hành (Invitation to a Voyage) (1857) của Charles Baudelaire, trong đó một người đàn ông mời người yêu của mình đi du lịch với anh ta đến thiên đường. 

Cảnh quan có thể dựa trên quang cảnh từ ngôi nhà của Paul Signac ở Saint-Tropez, nơi Matisse đang đi nghỉ. Hầu hết phụ nữ đều khỏa thân (theo cách của một bức họa đồng quê cổ điển truyền thống), nhưng một phụ nữ – được cho là đại diện cho vợ của họa sĩ – mặc váy hiện đại. Đây là bức tranh lớn duy nhất của Matisse thuộc trường phái Tân Ấn tượng, và kỹ thuật của nó được lấy cảm hứng từ chủ nghĩa Điểm chấm của Paul Signac và Georges Seurat. Tuy nhiên, lối của ông khác với cách tiếp cận của những họa sĩ đó ở việc thể hiện phần viền cho các hình thể để tạo điểm nhấn.

1905: Người phụ nữ với chiếc mũ 

Sơn dầu trên toan – Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại San Francisco, San Francisco, Mỹ

Matisse đã thách thức cách vẽ chân dung thông thường với hình ảnh này của vợ mình. Tư thế và trang phục của Amélie là điển hình cho thời bấy giờ, nhưng Matisse đã táo bạo sử dụng màu sắc rực rỡ trên khuôn mặt, mũ, váy và thậm chí cả nền của cô ấy. Bức tranh Người phụ nữ với chiếc mũ (The Woman with a Hat) đã gây sốc cho những người cùng thời với ông khi ông gửi bức tranh đến Salon d’Automne năm 1905. Leo Stein gọi nó là “những vết sơn bẩn thỉu nhất mà tôi từng thấy”, tuy nhiên ông và Gertrude đã mua nó vì họ biết bức tranh có vị trí quan trọng thế nào đối với hội họa hiện đại.

1905-06: Niềm vui cuộc sống

Sơn dầu trên toan – Quỹ Barnes, Merion, Pennsylvania

Trong những năm Dã thú của mình, Matisse thường vẽ phong cảnh ở miền nam nước Pháp vào mùa hè và phát triển những ý tưởng được hình thành ở đó thành những tác phẩm lớn hơn khi trở về Paris. Niềm vui cuộc sống (Le Bonheur de Vivre), tác phẩm thứ hai trong số những khung cảnh tưởng tượng quan trọng của ông, là điển hình trong số này. 

Ông đã sử dụng một phong cảnh mà ông đã vẽ ở Collioure để tạo bối cảnh cho cảnh đồng quê, nhưng nó cũng bị ảnh hưởng bởi những ý tưởng được vẽ từ Watteau, Poussin, tranh khắc gỗ của Nhật Bản, tranh mi-ni của người Ba Tư và hình ảnh hậu cung phương Đông thế kỷ 19. Khung cảnh được tạo thành từ các mô típ độc lập được sắp xếp để tạo thành một bố cục hoàn chỉnh. Bức tranh đồ sộ và màu sắc gây sốc của nó đã nhận được nhiều đánh giá trái chiều nhau tại Salon des Indépendants (Triển lãm của những Người độc lập). Các nhà phê bình ghi nhận phong cách mới của nó – các trường màu rộng và các hình thể tuyến tính, một sự bác bỏ rõ ràng thuyết Điểm chấm nổi tiếng của Paul Signac.

1907: Mẫu khỏa thân màu xanh (Kỷ niệm về Biskra)

Sơn dầu trên toan, Bảo tàng Nghệ thuật Baltimore, Bộ sưu tập The Cone, Maryland, Mỹ

Matisse đang làm việc trên một tác phẩm điêu khắc, Ngả lưng khỏa thân I (Reclining Nude I), thì vô tình làm hỏng tác phẩm. Trước khi sửa chữa nó, ông vẽ lại bức tượng bằng hình tượng màu xanh lam trên nền lá cọ. Bức tranh khỏa thân Mẫu khỏa thân màu xanh (Kỷ niệm về Biskra) (Blue Nude (Souvenir de Biskra)) rất cứng và góc cạnh, vừa là một sự tôn vinh đối với Cézanne và đối với tác phẩm điêu khắc mà Matisse đã nhìn thấy ở Algeria. 

Cô ấy cũng là một phản ứng có chủ ý với những bức ảnh khoả thân được nhìn thấy ở Salon Paris – xấu và cứng hơn là mềm và đẹp. Đây là bức tranh Matisse cuối cùng được Leo và Gertrude Stein mua.

1908-09: Lưng I

Đồng – Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại, New York, Mỹ

Mặc dù Matisse được biết đến trên tất cả là một họa sĩ, nhưng điêu khắc cũng nắm giữ một vị trí quan trọng đối với ông, và ông đặc biệt lấy cảm hứng từ Auguste Rodin, người mà ông đã đến thăm trong xưởng vẽ của mình vào năm 1900. Lưng I (The Back I) là tác phẩm đầu tiên trong loạt bốn tác phẩm điêu khắc phù điêu lớn. Matisse đã làm việc với loạt tác phẩm này từ năm 1909 đến năm 1931, tất cả đều có tính đổi mới đáng kể. 

Thông thường, nền của một tác phẩm phù điêu được coi như một mặt phẳng ảo, một loại không gian tưởng tượng mà người xem tự lấp đầy bằng ý niệm của mình. Nhưng trong loạt tác phẩm Lưng, Matisse gợi lên rằng phông nền được làm từ chất liệu nặng tương tự như chính nhân vật. Trong suốt loạt điêu khắc này, hình thể được đơn giản hóa dần dần và được xác định rõ hơn với nền. Mô-típ có thể được lấy cảm hứng ban đầu từ một nhân vật trong bức tranh của Cézanne mà Matisse sở hữu.

1915-16: Người Ma-rốc

Sơn dầu trên toan – Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại, New York, Mỹ

Matisse đã lên kế hoạch cho bức tranh này ngay từ năm 1913, và nó gợi lại những chuyến thăm đến Ma-rốc vào khoảng thời gian này. Một nhân vật ngồi ở bên phải quay lưng lại với người xem, trái cây nằm ở tiền cảnh bên trái, và một nhà thờ Hồi giáo mọc lên ở hậu cảnh bên ngoài sân thượng. Matisse nói rằng ông thỉnh thoảng sử dụng màu đen trong các bức tranh của mình để đơn giản hóa bố cục, mặc dù ở đây, chắc chắn nó cũng gợi lại những cái bóng nổi bật do ánh nắng mạnh trong khu vực tạo ra. Giống như Những người tắm bên sông (Bathers by a River) (1917), Người Maroc (The Moroccans) bị ảnh hưởng đáng kể bởi chủ nghĩa Lập thể của Picasso, và một số người thậm chí còn so sánh nó với Ba nhạc sĩ (Three Musicians) (1921) của Picasso. Mặc dù tác phẩm này sử dụng màu sắc rực rỡ giống như nhiều tác phẩm của Matisse, việc sử dụng các họa tiết trừu tượng và bố cục sơ đồ cứng nhắc là điều bất thường và đã thu hút được nhiều sự suy đoán. Thay vì sử dụng khung cảnh như một cơ hội để trang trí, nó giống như thể Matisse đã cố gắng tìm ra phương tiện để vẽ biểu đồ và lập bản đồ cho nó.

1917: Những người tắm bên sông

Sơn dầu trên toan – Viện Nghệ thuật Chicago, Chicago, Mỹ

Matisse coi bức tranh Những người tắm bên sông (Bathers by a River) này là một trong những tác phẩm quan trọng nhất trong sự nghiệp của mình, và nó chắc chắn là một trong những bức tranh khó hiểu nhất của ông. Ông đã nghiên cứu nó trong khoảng thời gian tám năm, và nó đã trải qua nhiều lần biến đổi. Bức tranh phát triển từ đơn đặt hàng của một người bảo trợ người Nga của Matisse, Sergei Shchuckin, cho hai tấm trang trí về các chủ đề khiêu vũ và âm nhạc, và ban đầu, dự định cho bức tranh giống với những cảnh bình dị mà trước đây ông đã miêu tả trong các bức tranh như Niềm vui cuộc sống (1905-06).

Tuy nhiên, những biến đổi của ông dần dần biến nó thành một cuộc đối đầu với chủ nghĩa Lập thể, và chính vì lý do đó mà bức tranh đã trở thành đối tượng của nhiều sự soi xét gắt gao. Mặc dù Matisse từ chối chủ nghĩa Lập thể, nhưng chắc chắn ông cảm thấy bị thách thức bởi nó, và bức tranh này – cùng với nhiều bức ông vẽ từ năm 1913 đến năm 1917 – dường như bị ảnh hưởng bởi phong cách này, vì nó rất không giống với tác phẩm trang trí nhiều hơn trước đây của ông. Nó quan tâm nhiều hơn nhiều đến việc thể hiện trung thực cấu trúc của hình thể con người và vị trí của nó trong không gian. Bức tranh có thể được so sánh với loạt điêu khắc Lưng (1909-31), bộ tác phẩm cũng khiến Matisse bận tâm trong những năm ông làm việc cho bức Những người tắm, vì cả hai đều giải quyết vấn đề mô tả một hình tượng cơ thể ba chiều trên hậu cảnh phẳng.

1932: Điệu nhảy II

Sơn dầu trên toan – Quỹ Barnes, Merion, Pennsylvania, Mỹ

Albert Barnes, một bác sĩ và người yêu nghệ thuật, đã đặt hàng Matisse vào năm 1931 để vẽ một bức tranh tường cho sảnh chính của phòng trưng bày các tác phẩm của Vincent van Gogh, Paul Cézanne và những người khác. Matisse tạo mô hình cho bức tranh tường từ giấy cắt mà ông có thể sắp xếp lại khi xác định bố cục. Tuy nhiên, tác phẩm hoàn thành quá nhỏ so với không gian do được đo không chính xác. Thay vì thêm một đường viền trang trí, Matisse quyết định bố cục lại toàn bộ tác phẩm, dẫn đến một bố cục động, trong đó các cơ thể dường như nhảy qua không gian trừu tượng của những cánh đồng màu hồng và xanh lam, tạo ra bức Điệu nhảy II (The Dance II).

1952: Mẫu khỏa thân màu xanh II

Bản cắt giấy tô bằng màu goát – Bộ sưu tập tư nhân

Matisse đã hoàn thành một loạt bốn bức ảnh khỏa thân màu xanh lam vào năm 1952, đều đặt tên là Mẫu khoả thân màu xanh lam (Blue Nude), mỗi bức ảnh đều ở tư thế yêu thích của ông là đan chân vào nhau và cánh tay giơ lên. Matisse đã thực hiện các tác phẩm cắt trong 11 năm, nhưng vẫn chưa nghiêm túc cố gắng khắc họa hình thể người. Để chuẩn bị cho những tác phẩm này, Matisse lấp kín một cuốn sổ ghi chép với các nghiên cứu. Sau đó, ông đã tạo ra một nhân vật được trừu tượng hóa và đơn giản hóa, một biểu tượng cho mẫu khỏa thân, trước khi đưa mẫu khỏa thân vào các bức tranh tường quy mô lớn của mình.

Dịch: Quang Khải

Cùng tác giả

#Tag

Henri Matisse Hương Mi Lê Lê Hương Mi Series Lịch sử thiết kế đồ họa

iDesign Must-try

Trào lưu Hiện đại trong thiết kế đồ hoạ Mĩ (Phần 1)
Trào lưu Hiện đại trong thiết kế đồ hoạ Mĩ (Phần 1)
Phong trào Hiện đại đã không có được chỗ đứng sớm ở Hoa Kì. Khi triển lãm huyền thoại Armory giới thiệu chủ nghĩa Hiện đại với nước Mĩ, nó…
Isamu Noguchi (Phần 2)
Isamu Noguchi (Phần 2)
Trong phần thứ hai cũng là phần cuối của loạt bài về Isamu Noguchi, chúng ta tìm hiểu các tác phẩm tiêu biểu của ông, trải rộng từ tượng, phù…
Isamu Noguchi (Phần 1)
Isamu Noguchi (Phần 1)
Isamu Noguchi – một nghệ sĩ và nhà thiết kế Nisei tức là người Nhật thế hệ thứ hai (tại Mĩ và Canada) – đóng vai trò rất quan trọng…
Ben Shahn (Phần 3)
Ben Shahn (Phần 3)
Trong phần cuối cùng của loạt bài 3 phần về Ben Shahn, chúng ta tiếp tục tìm hiểu các tác phẩm quan trọng của ông, bao gồm Cầu thang đỏ…
Ben Shahn (Phần 2)
Ben Shahn (Phần 2)
Trong phần hai của loạt bài ba phần về Ben Shahn, chúng ta tìm hiểu về di sản chung của ông – người dành cả đời dùng nghệ thuật để…
Ben Shahn (Phần 1)
Ben Shahn (Phần 1)
Thời kì giữa hai cuộc Thế chiến và đặc biệt là những năm Đại suy thoái đã làm nảy sinh nhiều trào lưu nghệ thuật quan trọng tại Mĩ nói…