Trái với sự trung thành và niềm tin yêu tột độ nơi đáy mắt của chó, mèo lại có một công thức riêng để đánh gục trái tim chúng ta. Trong nghệ thuật cũng nổi lên biết bao nhiêu kẻ sẵn sàng quy hàng và dâng hiến cả cuộc đời nghệ thuật của mình dành cho lũ mèo. Mức độ tùy biến linh động, sắc thái từ kiêu kỳ, lãnh đạm đến ngơ ngẩn, lắm lúc lại vô cùng đáng yêu, được tái hiện đa dạng trong các tác phẩm là minh chứng cho tình yêu mãnh liệt ấy. Hãy cùng chúng mình điểm mặt những kẻ cuồng mèo trong lịch sử nghệ thuật qua loạt bài /meo meo/.

Lũ mèo xuất hiện ung dung trong tác phẩm của Edward Gorey với ánh mắt tinh ranh, ria mép dài mảnh, nụ cười cong vểnh và nét tính cách tinh quái rất người.

Edward Gorey (1925 – 2000) nhà văn và nghệ sĩ người Mỹ đóng vai trò quan trọng trong nghệ thuật đương đại cũng là một kẻ cuồng mèo chính hiệu. Ông sinh ra tại Chicago, từ nhỏ Edward Gorey đã nổi tiếng với trí tuệ thiên phú của mình, tự học vẽ năm 2 tuổi và biết đọc thành thạo năm 3 tuổi. Sau khi tham gia phục vụ Thế chiến thứ hai, ông bắt đầu học tập tại ngôi trường danh giá Harvard. Tuy theo học ngành văn học Pháp nhưng Gorey lại bị thu hút và hoạt động nghệ thuật rất sôi nổi. Trước khi hoạt động tự do vào giữa những 1960, ông đã được thị trường xuất bản công nhận là một họa sĩ minh họa mang tính thương mại cao với hơn 300 ấn phẩm thiết kế bìa sách cho nhiều tác giả như Edgar Allan Poe, HG Wells, TS Eliot, Samuel Beckett, John Updike. Noteworthy,… Bắt đầu từ 1939 ông đã có những triển lãm cá nhân và vào năm 1953 đã cho xuất bản ấn phẩm được xem là tiên phong cho phong trào Graphic Novel.

“Sunny, funny nonsense for children – oh, how boring, boring, boring.”
–
Ánh nắng, điều hài hước vô nghĩa cho bọn trẻ – ôi, quá mức nhàm chán, nhàm chán, nhàm chán.

Gorey, The New Yorker in 1992

Minh họa đen trắng được truyền cảm hứng bởi Gothic và hài kịch đen là điểm đặc trưng trong phong cách cá nhân của Gorey. Những tác phẩm với kích thước khá nhỏ, chỉ với hai sắc độ đen trắng kết hợp với đường nét tinh xảo, tùy biến nhưng đã tạo ra một thế giới nghệ thuật rộng lớn bị bao phủ bởi lớp màn bí ẩn, rùng rợn và đa chiều của riêng Edward Gorey.

“People are too complacent and self-confident. Well, I’ve lived with cats most of my life. Now I know that it is possible to see and feel the world the other way”
–
“Con người quá tự mãn và tự cao. Tôi sống với lũ mèo cả đời. Và tôi biết đó là một cách khác để nhìn và cảm nhận thế giới này.” .

Eward Gorey

Gorey là một con người lập di và kỳ quặc, ông yêu thích điên cuồng những tấm áo choàng lông thú hàng thật giá thật nhưng cũng thương mến động vật đến vô hạn. Tình yêu của Gorey dành cho mèo và động vật vẫn tiếp tục dù ông đã ở thế giới bên kia khi để lại toàn bộ tài sản cho các tổ chức từ thiện động vật trên toàn cầu. Edward Gorey là người đơn độc. Bởi quan điểm khá cực đoan về con người và tình yêu nên trong suốt cuộc đời của ông, chẳng hề có bóng dáng của một người tình nào, chỉ có lũ mèo là ngoại lệ. Khi được hỏi điều gì hay ai là tình yêu lớn nhất trong cuộc đời, ông đơn giản khẳng định: “Lũ mèo”. Ông sống chung với tận 6 con mèo và gần như xem chúng là những thành viên trong gia đình nhỏ của riêng mình tại căn hộ ở New York.

“Mèo là tình yêu duy nhất của Edward. Thậm chí, nhiều người nói anh ấy còn yêu mèo hơn cả con người. Có lẽ, ở một khía cạnh nào đó, họ đã thay thế anh ấy thành gia đình. Và trong nhà của anh, mèo có thể làm những gì chúng muốn. Như ngủ trên râu, vai khi anh ấy đang xem TV, trên bàn anh ấy làm việc ”.

Ken Morton anh họ của Gorey

Lũ mèo rình mò khắp mọi nơi, mọi thời điểm trong thế giới của Gorey và thoải mái chiếm trọn vẹn thời gian, tình yêu thương của ông. Hầu như mọi lần phỏng vấn hay trong từng tấm ảnh chân dung, bằng nhiều cách những con mèo luôn xuất hiện rất hiển nhiên. Bức ảnh đáng yêu và nổi tiếng chụp lại khoảnh khắc Gorey đang mệt mỏi chợp mắt ở ghế sô pha giữa căn phòng đầy sách và lũ mèo ngạo nghễ vờn quanh. Có vẻ người nghệ sĩ đã quá đỗi quen thuộc với sự ngang ngược này của chúng.

“Không thể tưởng tượng nổi cuộc sống không có lũ mèo”

Eward Gorey

Cũng như kẻ trong hội cuồng mèo, dù kiêu kì, ngang ngược, xấu tính thì Gorey vẫn rất vui vẻ chịu đựng. “Cats” là bộ phim thứ ba trong chuỗi năm bộ phim ngắn “Goreytelling” sử dụng các bản ghi âm chưa từng được công bố trước đây của Edward Gorey do nhà làm phim Christopher Seufert và các nhà làm phim hoạt hình Benjamin và Jim Wickey thực hiện. Đi theo phong cách minh họa đặc trưng của Gorey, “Cats” miêu tả sinh động những rắc rối liên tiếp mà lũ mèo gây ra. Hẳn những người cuồng mèo cũng sẽ bắt gặp mình ở đâu đó như chính Gorey, trang viết đầy những đường nguệch ngoạc rối tinh, tác phẩm hoàn thành bị phá hỏng hoàn toàn,… tất cả đều do lũ mèo làm hại. Và cũng như những kẻ si tình, Gorey vẫn rất vui vẻ mà “cam chịu” những vị “boss” trái tính trái nết.

Không chỉ chiếm không gian vật lý thực tế, lũ mèo cũng được phép xâm chiếm lãnh địa nghệ thuật của Gorey. Mèo của Gorey xuất hiện đầy rẫy và ung dung trong tác phẩm của ông với nét tính cách tinh quái, thú vị và rất người. Bằng lối minh họa đặc trưng, những nét mực đen trắng mảnh dẻ đan cài tạo nên vô vàn những tư thế, cử chỉ mèo đặc biệt sinh động và uyển chuyển thậm chí bay bổng trong điệu múa ba lê cổ điển. Có lẽ niềm đam mê mãnh liệt với bộ môn nghệ thuật ba lê đẹp đẽ và thanh thoát đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc minh họa những chuyển động mèo hết sức thú vị và đầy tính nhịp điệu. Tạo hình gương mặt đơn giản và lặp lại ở nhiều phiên bản mèo khác nhau với ánh mắt tinh ranh, ria mép dài mảnh và nụ cười cong vểnh thỏa mãn. Nét thú vị mà Gorey trao cho hình tượng mèo của mình chính là sự cách điệu và nhân cách hóa như một con người thực thụ.

Trong hai tuyển tập các tác phẩm minh họa Amphigorey và Amphigorey Too được xuất bản năm 1972 và 1974 bởi G. Putnam’s Sons, New York, Edward Gorey đã phủ đầy bìa sách cả mặt trước và sau bằng vô số mèo trong nhiều tư thế khác nhau, mỗi tư thế lại đi kèm một ký tự chữ cái của tên sách. Đây được xem là định dạng danh tính đầu tiên của Gorey trong nghệ thuật.

Vẫn là phong cách vẽ tài tình và tạo hình mèo đặc trưng nhưng được bổ sung yếu tố màu sắc, tuy đơn giản mà hiệu quả cho mèo Gorey. Ông hóa thân thành hình tượng một con mèo mặc áo len hay quàng khăn choàng kẻ sọc nổi bật, Gorey thoải mái chơi đùa với con chữ đặt trong những ô vuông nhỏ nhiều phông nền khác nhau. Tư thế và chuyển động kết hợp nhịp nhàng, hài hòa và sáng tạo, đặc trưng cấu trúc chữ luôn là thế mạnh của Gorey cũng được ông phát huy. Biểu cảm hài hước nhưng khá vô định, mơ hồ minh họa xuất sắc cho tựa đề của tuyển tập Amphigorey. Bởi theo như giải thích trong ghi chú ở đầu cuốn sách đây một cách chơi chữ bắt nguồn từ từ “amphigory” có nghĩa là một câu thơ vô nghĩa.

Hình tượng mèo xuất hiện một lần nữa và gắn chặt với sự nghiệp của Gorey thông qua yêu cầu minh họa cho cuốn sách Old Possum’s Book of Practical Cats của TS Eliot năm 1982. Cùng năm đó, vở nhạc kịch CATS của Andrew Lloyd Weber lấy cảm hứng từ những bài thơ của TS Eliot được công chiếu trên sân khấu Broadway, trở thành một bản hit đình đám và được phát trong nhiều năm. Hình tượng mèo Gorey được yêu thích và phủ sóng phổ biến với nhiều hình thức khác nhau như: các ấn phẩm, đồ chơi, trang sức,… Chú mèo xám tạo hình đơn giản cùng nụ cười tinh quái, hành động tựa con người đã dấy lên niềm yêu thích cho mọi người.

Một số tác phẩm mèo tinh quái khác của Edward Gorey:

Trái với sự u tối, đen đặc của ý niệm về sự diệt vọng, cái chết trong thế giới nghệ thuật của chính mình, mèo của Gorey lại ánh lên nét hồn nhiên và tươi sáng. Dường như trong không gian nghệ thuật ảm đạm, bị ám ảnh bởi thời đại Edward khủng khoảng và quá trình trưởng thành tại Al Capone’s Chicago, nơi âm thanh lạnh lẽo súng máy không bao giờ ngừng thì cuộc xâm lấn được cấp phép của lũ mèo ngạo ngược, xấu tính nhưng đáng yêu là ánh sáng hiếm hoi soi chiếu một phần tính cách ấm áp, thương mến trong con người Edward Gorey.

Thực hiện: Y.ink
Nguồn: floodmagazine.com, newyorker.com