“Điện ảnh Châu Á” là một thuật ngữ thường bị hiểu lầm. Nó bị xem là một bộ sưu tập những bộ phim Châu Á na ná nhau chứ không phải là những thực thể cá biệt như điện ảnh Châu Âu.

Sẽ chính xác hơn khi nói về điện ảnh Châu Á bằng cách thừa nhận sự đa dạng của nó với những đất nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Hồng Kông, Hàn Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Việt Nam… Mỗi nước có lịch sử điện ảnh riêng biệt, đã sắc sảo nhào nặn nên xã hội đương thời.

Như chúng ta đã thấy trong năm vừa rồi, ví dụ như cách điện ảnh Nhật Bản hướng vào thế giới nội tâm của con người, và phản chiếu nó tại Liên hoan phim Nhật Bản. Hàn Quốc ăn mừng 100 năm điện ảnh với những bộ phim yêu nước mãnh liệt như MAL-MO-E: The Secret Mission và A Resistance khi được chiếu tại Liên hoan phim Hàn Quốc tại Australia, trong khi đó Parasite và Bong Joon-ho được vinh danh Cành cọ vàng ở Cannes. Trong năm qua, những kiệt tác phá vỡ quy cũ như An Elephant Sitting Still hay So Long My Son đã làm khuynh đảo xu hướng của dòng phim độc lập Trung Quốc.

Cách mà những người sống bên ngoài vành đai Châu Á – Thái Bình Dương tiếp nhận những bộ phim này lại có hơi khác. Các nhà phân phối phim Úc đưa cho chúng tôi một tá “Phim Châu Á” hàng tuần, được gộp thành một chuỗi phim với biểu ngữ tiếp thị dịu dàng như “Điện ảnh Châu Á” hay “Phim Châu Á nổi bật”. Có nhiều tuần, đó là những bộ phim bom tấn của Trung Quốc và phim đời sống của Hàn Quốc. Sự hồi sinh của Studio Ghibli là câu chuyện năm nào cũng có của những hạng mục này.

Những gói phim này giống như chiếc túi may mắn fukubukuro – chiếc túi đỏ chứa sản phẩm ngẫu nhiên được bán giảm giá vào dịp năm mới của người Nhật. Chúng tôi chủ yếu thu thập các gói phim ảnh từ các liên hoan phim, dù đó là những gói phim cá biệt của một đất nước hay một túi phim to của Liên hoan phim Sydney và Liên hoan phim quốc tế Melbourne. Chúng tôi đều giám tuyển chúng bằng kinh nghiệm riêng ở những sự kiện này và nếu bạn mê mẩn phim Châu Á, hy vọng bạn sẽ tìm thấy điều bạn muốn.

Trong suốt năm qua, tôi đã bắt gặp khoảng 100 bộ phim từ Châu Á, bằng khoảng 1/3 tổng số phim tôi đã xem trong năm 2019. Và đây là những bộ phim tôi yêu thích nhất trong năm 2019.

Parasite

Bộ phim Hàn Quốc đầu tiên thắng giải Cành cọ Vàng uy tín của Liên hoan phim Cannes, chỉ một năm sau sự lên ngôi của bộ phim Nhật Bản Shoplifter tại giải này. Trong khi tác phẩm của Bong Joon-ho từng có nhiều sắc thái và ý tưởng táo bạo hơn – nhưng bộ phim này phô diễn mọi thứ tuyệt vời trong nghệ thuật làm phim của Hàn Quốc và giới thiệu với khán giả sự mê hoặc độc đáo của nó một cách đầy hy vọng.

The Farewell

Bộ phim thứ hai của Lulu Wang vừa hài hước, quyến rũ, xúc cảm và chân thật, với màn trình diễn xuất sắc khủng khiếp của Awkwafina. Đây sẽ là bộ phim đạt được nhiều danh xưng “xuất sắc nhất” trong nhiều danh sách xếp hạng. Tâm điểm của phim, là về mối quan hệ con gái, mẹ và bà được lọc qua lăng kính trải nghiệm của người Mỹ gốc Trung. Nó cũng được nhận định là một bộ phim Châu Á vượt ra khỏi khuôn khổ Châu Á.

Promare

Để mô tả một bộ phim thế này giống như cố phân loại từng yếu tố trong tranh vẽ của Pollock vậy. Không chỉ là một trong những phim hoạt họa xuất sắc nhất năm 2019, mà còn là một trong những tác phẩm thúc đẩy anime sau một khoảng thời gian dài. Với tất cả những yếu tố trông có vẻ hỗn loạn bên ngoài, đạo diễn Hiroyuki Imaishi và biên kịch Kazuki Nakashima phô bày rất khôn khéo nhận thức về các quy ước của anime hiện đại. Có quá nhiều quy ước thế nên họ quyết dùng tất cả: dụ pháp, inside jokes (kiểu đùa chỉ ai hiểu mới cười), đùa bằng hình ảnh, đa thể loại, các cảnh cutways* điên cuồng và deus ex machinas** theo nghĩa đen.

(*) cutaway shot: dùng hình ảnh sự vật, sự việc khác để cắt ngang một cảnh phim đang diễn biến liên tục.

(**) Deus ex machina: (tiếng Latin) từ tiếng Hy Lạp, có nghĩa là ‘thần từ máy’/’hành động của Chúa’. Nó là một công cụ biên kịch mà theo đó, một vấn đề dường như không thể giải quyết được trong câu chuyện đột ngột được giải quyết bằng một sự xuất hiện bất ngờ (dường như không thể nào xảy ra được). Chức năng của nó là để giải quyết một tình huống cốt truyện không thể giải quyết được, gây ngạc nhiên cho khán giả, nhằm mang lại một kết thúc có hậu, hoặc tình huống hài hước.

So Long, My Son

Câu chuyện đa thế hệ trải dài hàng thập kỉ về sự thay đổi kinh tế, xã hội của Trung Quốc được kể thông qua những đời sống bi đát của một nhóm bạn. Chỉ trong 3 tiếng, nhịp phim thong thả của Wang dần gợi mở cả một cuộc đời và cho phép ta lật mở nhân vật như một cuốn tiểu thuyết, điều rất khó làm được nếu không bằng chữ. Cách bộ phim cho phép không gian của nó phát triển nhân vật và bối cảnh trong một thời gian dài rất đặc biệt, ngay cả câu chuyện liên kết về nỗi buồn di sản vây quanh gia đình cũng phần nào gợi lên An Elephant Sitting Still của Hồ Ba năm ngoái.

Weathering With You

Bậc thầy hiện đại Makoto Shinkai trở lại sau bom tấn Your Name năm 2016 với một chút diệu kì của hiện thực huyền ảo và nội dung rõ nét hơn so với trước đó. Điều tuyệt vời về bộ phim này là nó dùng nhiều dụ pháp và cấu trúc cơ bản của người làm phim trong các tác phẩm trước đó – không thể không kể đến âm nhạc của Radwimps – nhưng cảm giác tươi mới và gần gũi hơn. Với sự dẫn dắt thuyết phục và hình ảnh tuyệt vời một cách đơn giản, đây là một trong những bộ phim hoạt họa hay nhất năm.

Hotel By the River

Nếu bạn là người dõi theo những bộ phim của Hong Sang-soo, bạn hẳn là người biết rõ mình thích gì. Những cú máy đặc trưng và thẳng thắn của ông với cốt truyện mơ hồ và mang hơi hướng bán tự truyện, sẽ đặc tả dàn diễn viên quen thuộc đang say xỉn, ngủ, và dạo quanh những nơi công cộng. Với những khoảnh khắc như một bài thơ thị giác đầy bất ngờ và sự hài hước táo tợn quen thuộc, đây chính là Hong Sang-soo khi làm chủ cuộc chơi. Bộ phim đối phó với tính đối ngẫu và giấc mơ một cách trừu tượng, như một cuộc đi dạo với David Lynch, chứa đầy những câu chuyện ngụ ngôn tinh tế và chủ nghĩa hiện thực giản dị, đây đích thị là Hong.

The Gangster, The Cop and The Devil

Đây là một viên ngọc bất ngờ trong năm vừa rồi. Được cho là dựa trên chuyện có thật – Man of Will, đạo diễn Lee Won-Tae chuyển tải tài tình một bộ phim giật gân mèo vờn chuột với vừa đủ lắt léo, bối cảnh căng đét và màn trình diễn thuần thục, tạo nên bộ phim hoang dại hay ho hơn mức trung bình này. Được nhào nặn thành một màn trình diện cho các nhân vật chính – bao gồm hai gương mặt quen thuộc Ma Dong-Seok và Kim Mool-Yeol (được biết đến với Illang: The Wolf Brigade) – công thức khi kết hợp Se7en (1995) và Heat (1995) tiếp tục trơn tru dù đã 25 năm. Công ty sản xuất Sylvester Stallone đã thuê Ma sẵn để tiếp tục vai trò của anh cho bản làm lại của Mỹ, vì vậy hãy xem thử bản Hàn hay ho này trước khi nó ra mắt nhé!

Manta Ray

Theo chân buổi công chiếu tại Liên hoan phim Quốc tế Venice, bộ phim của nhà quay phim nay đã là đạo diễn Phuttiphong Aroonpheng là một trong những viên ngọc rơi thỏm vào giữa mùa giải trong ngạc nhiên và thích thú. Bối cảnh tại một vùng ven biển Thái Lan được biết đến như khu dành cho người tị nạn Rohingya, nó là một bộ phim thôi miên đồng thời có cảm giác như phim tài liệu (liên tưởng đến phim của Kazuhiro Soda) hòa trộn cùng sự lãng du của chủ nghĩa hiện sinh. Nửa năm khi xem bộ phim, khoảnh khắc cuối cùng của nó vẫn còn trong tôi.

Little Nights, Little Love

Bạn biết có một kiểu phim mà bạn rất yêu nhưng nhận ra nó sẽ không bao giờ tìm được một lượng khác giả lớn không? Đó là cảm giác của tôi về bộ phim này của Rikiya Imaizumi, người đã từng khám phá tình yêu, nỗi cô đơn, sự ham muốn và thuộc về trong Just Only Love. Một khoái cảm thích thú được tạo ra trong cách tường thuật đa tầng lớp, đưa ra những câu hỏi lớn bằng câu chuyện nhỏ, cùng với đó là nhạc nền bắt tai!

Another Child

Đây là bộ phim chỉ đạo đầu tay của diễn viên Kim Yun-Seok, có lẽ đã được biết đến với những phim như The Chaser (2008) và 1987: When the Day Comes (2018). Được làm từ chính kịch bản của mình, đồng viết với Lee Bo-ram, đây là một bộ phim có những cảm xúc âm ỉ đồng thời đẹp choáng ngợp nhờ vào diễn xuất của hai diễn viên chính trẻ tuổi, Kim Hye-Jun và Park Se-Jin. Được xuất sắc quay bởi Hwang Ki-Seok (Saint Janet, Avengers: Age of Ultron), câu chuyện trưởng thành phức tạp này đã cho ta thấy một Kim Yun-Seok trong ba vai trò trọng yếu: biên kịch, đạo diễn và diễn viên.

Fagara

Với sự nghiệp đạo diễn bỗng yên ắng hơn những năm gần đây của Heiward Mak, sau khoảng thời gian dài giữa Diva (2012) và Good Take, Too! (2016), người ta tranh cãi rằng kịch bản Love in a Puff (2010) phải chăng chỉ là sự thần thánh hóa với sự nghiệp làm phim của cô, ít nhất là tới hiện tại. Đồng sản xuất bởi Ann Hui, đây là một bộ phim kịch tính đương đại về sự căng thẳng giữa kỳ vọng và truyền thống ở Trung Quốc hiện đại. Cùng với The White Storm 2: Drug Lords và Line Walker 2, Fagara đại diện cho một năm mạnh mẽ khác thường của điện ảnh Hong Kong, ngay trong bối cảnh hỗn loạn xã hội lớn.

Ride Your Wave

Masaaki Yuasa đã làm một phim (gần giống với) hài-lãng mạn-thực tế? Điều thậm chí còn bất ngờ hơn là nó thật sự ăn khớp. Nhà làm phim anime Masaaki Yuasa lần đầu tạo nên tên tuổi của mình với Mind Games năm 2004, và những ai đã yêu thích Space Dandy, Lu Over the Wall, Devilman Crybaby, và những ai đã thần tượng Night is Short, Walk on Girl đều có quyền tặng cho vị đạo diễn phong phú này một lượng người hâm mộ điên cuồng. Là một trong những phim khoáng đạt nhất của Masaaki, đây là bộ phim hoạt họa rất mỹ miều về nỗi đau.

Leftover Women

Một phim tài liệu quyến rũ nhưng mỗi lần khán giả bắt đầu cười tập thể vào điều gì đó trông quê mùa hay quái dị liên quan đến thái độ hôn nhân và trẻ con trên màn ảnh, tôi chẳng thể kìm được cảm giác ta đang lật mở chính bản thân mình. Thật thú vị khi xếp bộ phim chung với một tác phẩm khác năm nay là One Child Policy.

Jeux De Plage

Phòng khi bạn không hiểu tiêu đề phim, nó dịch thô ra là “trò chơi bãi biển”, phim đầu tay của đạo diễn Aimi Natsuto được truyển cảm hứng ít nhiều bởi Làn sóng mới của điện ảnh Pháp. Ngồi đâu đó giữa Làn sóng mới của Pháp và Hong Sang-soo, bộ phim thú vị này cho ta thấy sự hỗn loạn xoay quanh bộ ba người phụ nữ trẻ và sự nam tính độc hại quanh họ. Đây là một bộ phim mà Natsuko đã lặng lẽ gạch đầu dòng ra từ những ví dụ về nam tính độc hại trong cuộc sống hàng ngày.

Ohong Village

Điện ảnh Đài Loan đang có một đại diện lớn ở Úc nhờ Liên hoan phim Đài Loan ở Sydney. Mở màn đầy riêng tư của đạo diễn Lim Lung-Yin không chỉ cho ta thấy cả hai trạng thái thiền được phân tách giữa bản ngã quá khứ và hiện tại, mà còn là cái nhìn về sự khác biệt thế hệ đồng thời nhấn chìm ta vào câu chuyện nguồn gốc của nó theo nghĩa đen. Nó đánh dấu đường biên giữa cái cũ và cái mới, đưa ra quyền tiếp cận bình đẳng giữa người phương Tây và Đài Loan, cùng với sự tinh tế về chủ đề chia rẽ thế hệ, sống phụ thuộc vào kỳ vọng gia đình và hòa giải với quá khứ.

The Third Wife

Đặc trưng dễ gây tranh cãi của Ash Mayfair là những cảnh quay ám ảnh và cuộc ngoại tình buồn đã vây lấy người xem từ đầu chí cuối của bộ phim. Bộ phim nói về cấu trúc xã hội gia trưởng vẫn còn đâu đó ngày nay thông qua lăng kính Việt Nam của thế kỉ 19.

Demolition Girl

Đây là người chiến thắng của Giải thưởng JAPAN CUTS năm 2019 tại Liên hoan phim Châu Á Osaka, một câu chuyện không giống trưởng thành của Genta Matsugami, theo chân Cocoa (trong màn hóa thân xuất sắc của tân binh Aya Kitai), một học sinh năm ba trung học. Cô đóng những video kỳ quặc để kiếm thêm tiền, viễn cảnh đại học ngay trước mắt với điểm số tốt – ngoại trừ việc cô không đủ tiền để học. Không đánh giá hay ca ngợi các nhân vật, có một sức nặng thầm lặng cho bộ phim khác thường nhưng chân thật này khi được cất lên từ một tiếng nói mới đối với bối cảnh phim Nhật.

Clean Up

Thật ra đây là một phim từ 2018, nhưng vì nó đã tham gia Liên hoan phim Úc vào khoảng 2019 nên vẫn được tính nhỉ? Khi đạo diễn mới Kwon Man-ki thắng giải Phim xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Macao 2018, anh đánh bại những tên tuổi như Jesus của Hiroshi Okuyama và Scarborough của Barnaby Southcombe. Một phim đầu tay mộc mạc và sống động, nó bước lên lằn ranh của việc khám phá sự tội lỗi, chuộc lỗi và hối lỗi. Dù tôn giáo hình thành phần lớn trong nhân vật chính Jung Ju để đối mặt với thế giới, đạo diễn Kwon không đưa ra nhiều bình luận về đức tin mà anh kể về cách con người dùng nó để xoa dịu cảm giác tội lỗi của chính mình.

*The Reel Bits là một trang độc lập mang đến những thông tin từ điện ảnh, truyện tranh, chương trình truyền hình và các lĩnh vực thiểu số cho các ‘mọt’. Bài viết thể hiện quan điểm cá nhân của tác giả về những bộ phim xuất sắc nhất Châu Á.

Dịch: Chi
Nguồn: thereelbits