Lần đầu tiên tại Việt Nam, một sự kiện triển lãm nghệ thuật mang tên “Bảo tàng tan vỡ” với mục tiêu góp phần xóa bỏ định kiến, kỳ thị và phân biệt với người nhiễm HIV đã được ra mắt công chúng. Lấy sự tan vỡ là chủ đề, triển lãm đã mang đến những góc nhìn khác biệt, đa chiều về tình yêu, lồng ghép là những ẩn ý về định kiến với HIV, đồng thời cung cấp những kiến thức khoa học chính xác, đầy đủ về cách dự phòng HIV.

Chiến dịch cộng đồng ‘Yêu mới khó – Phòng ngừa HIV có ngại gì’ 

Thứ Bảy, ngày 11 tháng 12 vừa qua, triển lãm “Bảo tàng tan vỡ” đã chính thức mở cửa đón công chúng tại Trung tâm Nghệ thuật Đương đại (The Factory Contemporary Arts Centre, quận 2, TP. Hồ Chí Minh). Triển lãm “Bảo tàng tan vỡ” là một phần và cũng là sự kiện đánh dấu sự khép lại của chiến dịch truyền thông về sức khỏe cộng đồng “Yêu mới khó – Phòng ngừa HIV có ngại gì”. Chiến dịch đã thu hút 1096 câu chuyện tình yêu từ các cá nhân được chia sẻ ẩn danh.

Dùng sự tương phản giữa những khó khăn, phức tạp của tình yêu với sự dễ dàng, an toàn, hiệu quả trong việc sử dụng các thuốc kháng vi rút để dự phòng HIV, chiến dịch hướng tới nâng cao nhận thức về các biện pháp dự phòng HIV mới nhất. Với những biện pháp y tế an toàn và hiệu quả trong dự phòng lây truyền HIV, không có lý do gì để chúng ta phải e ngại khi biết về tình trạng HIV của một ai đó. Đồng thời, chiến dịch truyền tải thông điệp hướng tới một xã hội khi mà tình trạng HIV không còn là rào cản trong các mối quan hệ, tình yêu cũng như việc điều trị và chăm sóc sức khỏe.

Lịch sử kỳ thị và phân biệt đối xử với cộng đồng người nhiễm HIV/AIDS

Xuất hiện ở Hoa Kỳ khoảng năm 1970 và chỉ được chú ý tới vào đầu những năm 1980, HIV/AIDS không chỉ lấy đi sinh mạng của hơn 38 triệu người (theo số liệu từ Cục phòng, chống HIV/AIDS – Bộ Y Tế) mà còn tạo ra làn sóng kỳ thị và phân biệt đối xử nặng nề với cộng đồng người nhiễm “H”, trong đó có cộng đồng LGBTQ+ và đặc biệt là người đồng tính nam, người chuyển giới. Tại thời điểm HIV xuất hiện, với bản chất truyền nhiễm và việc chưa có thuốc đặc trị đặc hiệu; bên cạnh đó là sự kỳ thị sâu sắc sẵn có với cộng đồng LGBTQ+, việc truyền thông sai lệch khi không cung cấp đầy đủ mọi thông tin khoa học mà quá nhấn mạnh vào cách lây truyền – các yếu tố trên đã làm tăng sự xa lánh, kỳ thị của xã hội về người sống chung với HIV. 

Hậu quả của sự kỳ thị đẩy cộng đồng người nhiễm HIV vào sâu hơn trong bóng tối. Họ có thể không nhận được sự hỗ trợ y tế cần thiết không chỉ riêng với HIV mà có thể là với các căn bệnh khác. Ngược lại, việc tiếp cận y tế với người nhiễm HIV cũng có thể trở nên khó khăn hơn bởi họ ngần ngại không muốn tiết lộ tình trạng bệnh. Đời sống tinh thần và những quyền công dân cơ bản của người sống chung với HIV cũng bị ảnh hưởng không nhỏ. 

Song song với sự kỳ thị cũng là sự đấu tranh không mệt mỏi nhằm xóa bỏ định kiến với HIV/ADIS nói riêng và với cộng đồng người nhiễm nói chung. Có thể kể đến những chiến dịch mang tính lịch sử của tổ chức ACT UP tại Hoa Kỳ (tên đầy đủ: AIDS Coalition to Unleash Power – Liên minh phòng chống AIDS để Giải phóng Sức mạnh). Những hoạt động mạnh mẽ của ACT UP đã thúc đẩy các cơ quan chính phủ và công ty thuốc tăng cường tốc độ thử nghiệm các phương thức chữa trị, giảm chi phí thuốc men, phổ biến nhận thức đúng đắn và đầy đủ về HIV/AIDS. Bởi vậy, ACT UP không chỉ là sự kiện đáng nhớ đối với cộng đồng người nhiễm HIV, cộng đồng LGBTQ+ tại Hoa Kỳ mà còn thay đổi cách nhìn của cả thế giới về căn bệnh AIDS. 

Mượn tan vỡ để kể về những câu chuyện tình yêu nhiều màu sắc và những định kiến ngầm ẩn với HIV

Triển lãm “Bảo tàng tan vỡ” trưng bày mười tác phẩm nghệ thuật đương đại của mười nghệ sĩ Việt Nam xoay quanh chủ đề “Tan vỡ”. Thông thường khi nhắc đến hai chữ “tan vỡ”, chúng ta sẽ liên kết đến sự không trọn vẹn, đau khổ, những cảm xúc hay sự kiện tiêu cực… Điều đó phần nào tương tự như những định kiến ngầm ẩn hoặc thẳng thừng, xuất hiện ở nhiều hình thức với nhiều mức độ khác nhau tồn tại bấy lâu nay trong xã hội đối với HIV. 

Tuy nhiên, sự tan vỡ không hoàn toàn chỉ có vậy. Trước “tan vỡ” có thể là kỉ niệm đẹp đẽ, sự dũng cảm mở lòng; sau “tan vỡ” có thể là sự giải thoát, sự khôn lớn và trưởng thành. Xét cho cùng, “tan vỡ” là những trải nghiệm, bài học cần có trong cuộc đời mỗi người. Tính đa chiều và phức tạp ấy của tình yêu đã được thể hiện trước hết qua sự đa dạng của các hình thức thể hiện trong triển lãm, từ sử dụng công nghệ, nghệ thuật sắp đặt, nhiếp ảnh, thơ ca đến trình diễn đương đại. 

Mỗi tác phẩm trong “Bảo tàng tan vỡ” là một sự chứa đựng những ghi chép, quan sát và tâm tư của người nghệ sĩ về tan vỡ, chắp ghép, quên lãng, nhưng cũng cho ta thấy niềm tin, sự hy vọng, sức mạnh của sự chủ động mở lòng lắng nghe. Chính điều đó đã khơi gợi ở người xem dòng chảy suy nghĩ, hình dung riêng, mang đến những góc nhìn mới, khuyến khích sự đối thoại không chỉ với tình yêu, mà còn với những định kiến ngầm ẩn về HIV. Bởi khi chủ động tìm hiểu và lắng nghe, bạn sẽ thấy HIV không hề đáng sợ, càng không dễ lây truyền nếu được áp dụng các biện pháp chăm sóc sức khỏe đúng cách, và người sống với HIV cũng có cuộc sống giống như bao người: họ đi làm, họ có đam mê, họ yêu, họ tan vỡ, họ có gia đình, họ khóc cười, họ hạnh phúc… 

Triển lãm “Bảo tàng tan vỡ” tuy chỉ diễn ra trong hai ngày (từ ngày 11/12/2021 đến 12/12/2021) nhưng đã ghi dấu những cảm xúc mạnh mẽ, tích cực, hy vọng mới trên hành trình xóa bỏ kỳ thị với HIV và thúc đẩy dự phòng HIV. 

Chiến dịch “Yêu mới khó – Phòng ngừa HIV có ngại gì” được điều phối và chỉ đạo bởi Cục Phòng, Chống HIV/AIDS (VAAC) – Bộ Y Tế cùng với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật Hoa Kỳ (CDC US), Chương trình cứu trợ khẩn cấp của Tổng thống Hoa Kỳ về HIV/AIDS (PEPFAR), và Tổ chức Hợp tác phát triển Y tế Việt Nam (HAIVN) cũng như sự tham gia tích cực của các đối tác tại cộng đồng. 

Hiểu rõ hơn về cách dự phòng HIV, thưởng thức “Bảo tàng tan vỡ” và đọc thêm về toàn bộ chiến dịch tại: https://yeumoikho.com/

Thực hiện: Su.dden

Hình ảnh và thông tin do Vero Agency cung cấp