Vải sợi dứa được coi là nữ hoàng của các loại vải ở Philippines và được giới thượng lưu Philippines ưu ái lựa chọn.

Những người quan tâm về sức khỏe thích dùng dứa làm món tráng miệng yêu thích của họ bởi những lợi ích sức khỏe mà loại trái cây thơm ngon này mang lại. Nó giúp bảo vệ con người khỏi bệnh cúm thông thường cũng như chống lại các tế bào gốc tự do gây ung thư. Dứa làm sạch hệ thống bên trong cơ thể để duy trì sự khỏe mạnh của chúng ta bằng các chất xơ giúp tiêu hóa tốt. Nhưng đây không phải là tất cả những công dụng mà loại quả này sở hữu.

Lá dứa được sử dụng để tách lấy Piña, một loại sợi chỉ được sử dụng để làm vải. Như vậy, cây dứa không chỉ có thể giữ cho hệ thống bên trong chúng ta được sạch sẽ mà còn được ứng dụng để tạo nên vẻ ngoài trang nhã cho con người. Piña là một loại sợi được làm từ lá của cây dứa và được sử dụng phổ biến ở Philippines. Đôi khi nó được kết hợp với lụa hoặc polyester để tạo ra các loại vải dệt khác nhau. Từ “Piña” bắt nguồn từ tiếng Tây Ban Nha, có nghĩa là quả dứa.

Dứa được trồng chủ yếu ở các nước vùng cận nhiệt đới bao gồm Philippines, Đài Loan, Brazil, Hawaii, Ấn Độ, Indonesia và khu vực Tây Ấn. Dứa cũng đã được đưa vào quy trình sản xuất đại trà ở Bangladesh. Nước Việt Nam ta cũng có tiềm năng lớn về sản xuất sợi dứa và các sản phẩm từ loại sợi này. Tuy nhiên, nguồn gốc của việc sản xuất sợi vải từ lá dứa bắt nguồn từ Philippines. Vải dệt Piña là một truyền thống lâu đời có từ thời Tây Ban Nha.

Quần áo từ vải sợ Piña được cho là đã xuất hiện ở Hy Lạp và các nước châu Phi từ nhiều thế kỷ trước. Trong suốt thế kỷ 19, vải sợi Piña cho thấy nhu cầu thị trường rất cao, không chỉ ở Philippines mà trên phạm vi toàn thế giới. Tuy nhiên, khi các loại vải sợi cotton với chi phí rẻ hơn nhiều trở nên phổ biến, việc sản xuất của loại sợi này đã ngừng lại và vải sợi Piña gần như biến mất. Cho đến giữa những năm 80 của thế kỷ 20, sợi vải Piña gần như không thể được tìm thấy trên thị trường khi chỉ còn một số ít thợ dệt lớn tuổi cố gắng duy trì sự tồn tại của nó. Trên thực tế, vải sợi Piña chỉ mới hồi sinh trong hai thập kỷ gần đây.

Các thế hệ gần đây đã nỗ lực rất nhiều để phục hồi truyền thống lâu đời này và thiết lập lại vị trí của chất liệu vải này. Mọi thứ bắt đầu với sự xuất hiện Pina Barong – trang phục may mặc truyền thống của Philippines – tại địa phương và dần dần loại vải này đã trở nên phổ biến với giới thượng lưu tại Philippines. Nghề dệt vải Piña truyền thống duy trì sự tồn tại của mình bất chấp mọi khó khăn và công đoạn sản xuất loại vài này cũng bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Giờ đây, vải sợi dứa Piña lại được ưa chuộng trên toàn cầu và vải Piña từ Philippines được xuất khẩu sang nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là Bắc Mỹ và Châu Âu.

Trong hội nghị APEC năm 1996 tại Philippines, các nhà lãnh đạo thế giới đã mặc một chiếc Barong Tagalog bằng vải Dứa từ Kalibo – nhà sản xuất vải sợi dứa chủ đạo và lâu đời nhất của Philippines. Trong thời gian gần đây, sợi vải dứa đã được sử dụng để sản xuất vải không dệt có giá trị cao để sản xuất các sản phẩm sang trọng.

Sơ lược quy trình sản xuất sợi dứa

Đầu tiên người ta cắt lấy lá của những cây dứa hay nói đúng hơn là sau khi thu hoạch trái thì phần lá sẽ được thu gom lại để làm nguyên liệu cho quy trình sản xuất sợi. Sau đó, sợi xơ được kéo hoặc tách ra khỏi lá. Đa số các sợi xơ lúc này sẽ dài và hơi cứng. Từng sợi Piña được cạo bằng tay và kết hợp lại với nhau để tạo thành một sợi chỉ liên tục để làm thành vải sợi Piña. Quy trình từng bước như sau:

1. Cắt lá: Sau khi quả được thu hoạch, lá được tách và nhóm thành từng bó theo chiều dọc trước khi được tách thủ công.
2. Chiết sợi: Lá được đưa qua các con lăn áp lực trong máy để tách ra những sợi xơ tốt. Trước khi đưa vào bước xử lý tiếp theo, lượng ẩm và nước dư sẽ được loại bỏ bằng cách đưa phần lá đi qua trục lăn tương tự như ép mía vậy.
3. Tách sợi: Những chiếc lá ép được người ta kéo ra khỏi trục lăn và họ sẽ tách các sợi xơ và bã thu thập được.
4. Làm sạch và sấy: Các sợi xơ được rửa cẩn thận trong bể, sau đó được vắt và treo để phơi khô dưới ánh nắng mặt trời. Sau khi sấy xong, sợi xơ được đưa đến trung tâm kéo sợi để làm thành sợi chỉ hoàn chỉnh.

Từ lâu, sợi dứa đã được các nghệ nhân thủ công Philippines sử dụng để sản xuất vải. Xơ dứa được cho là có kết cấu tinh vi hơn bất kỳ loại xơ thực vật nào khác. Một kg lá dứa có thể tạo ra từ 15 đến 18 mảnh vải dài khoảng 60 cm màu trắng kem, có độ bóng như sợi tơ và chất vải này cũng dễ dàng hấp thụ thuốc nhuộm. Xơ lá được cạo bằng đĩa vỡ hoặc gáo dừa và việc phát minh ra máy cạo sợi nhanh có thể trích sợi từ hơn 500 lá mỗi ngày. Sau đó các sợi được rửa sạch và phơi khô ngoài trời.

Đặc tính của sợi dứa

Sợi dứa Piña mềm mại, có độ bóng cao và thường có màu trắng hoặc trắng ngà. Sợi vải thành phẩm sẽ nhẹ nhàng, dễ chăm sóc và có vẻ ngoài thanh lịch tương tự như vải lanh. Vải sợi dứa được coi là nữ hoàng của các loại vải ở Philippines và được giới thượng lưu Philippines ưu ái lựa chọn.

Vì nhẹ nhàng nhưng cứng cáp, loại vải này có thể được sử dụng trong bất kỳ thiết kế nào để bạn thỏa sức sáng tạo. Ngoài tính thân thiện với môi trường, loại vải này còn có nhiều đặc tính khác. Chúng có vẻ ngoài thanh lịch và đẹp mắt với độ bóng tự nhiên tương tự như vải lanh. Ngoài ra vải dứa có thể được pha trộn vô cùng hiệu quả với các loại sợi khác. Nó có kết cấu tốt hơn vải lụa và giữ được đặc tính vốn có qua nhiều lần giặt.

Vì quá trình sản xuất vải Piña tốn nhiều thời gian và công sức nên nó trở thành chất liệu đắt tiền. Tuy nhiên, khi mặc trên người, chúng ta có thể cảm nhận được sự sang trọng của loại vải kỳ diệu này và giá thành lúc này cũng thành yếu tố thứ yếu. Trên thực tế, quần áo bằng vải Piña được xếp vào loại trang phục gia truyền.

Cảm giác và vẻ ngoài của chất liệu này vô cùng tuyệt vời. Sợi vải thường được pha với cotton, abaca và lụa để tạo ra những loại vải nhẹ và thoáng mát. Khi được dệt chung với vải lụa, một chất liệu mới sẽ được sinh ra với cái tên piña seda hoặc piña-silk. Piña jusi được pha trộn với jusi (abaca hoặc lụa) để có độ bền và giá thành rẻ hơn chất liệu Piña 100%.

Ứng dụng vải sợi dứa

Ứng dụng của vải sợi dứa khá rộng rãi. Vải sợi Piña có thể được sử dụng làm khăn trải bàn, thảm, túi xách, giày dép, đồ thể thao, ngành ô tô, tủ và các mặt hàng quần áo khác Các sản phẩm có thể được làm từ sợi Piña là túi xách, đế lót ly và nhiều sản phẩm khác.

Sợi Piña được sử dụng làm nhiều vật dụng khác như khăn trải bàn, dây thừng, túi xách, thảm và các mặt hàng quần áo khác khi cần đến loại vải nhẹ nhàng nhưng cứng cáp. Hiện tại, sợi vải Piña cũng được sử dụng để tạo nên các sản phẩm hàng may mặc thời trang cao cấp. Với chất lượng bóng bẩy như lụa, “chất liệu được ví như vàng trắng sinh ra từ đất” này dần trở nên phổ biến như một chất liệu vải thay thế cho sợi bông đắt tiền. Nó đem lại hy vọng tạo ra lợi ích kinh tế to lớn hơn cho tầng lớp nông dân Ấn Độ và mang lại nhiều cơ hội việc làm trong ngành dệt may.

Sợi Piña còn được ứng dụng trong ngành công nghiệp như làm lốp xe và băng tải. Sợi xơ dứa được sử dụng để sản xuất các sản phẩm bền vững và thân thiện với môi trường hơn. Chứa các vitamin và hợp chất khác nhau, sợi Piña cũng được sử dụng trong ngành dược phẩm và mỹ phẩm.

Mặc dù sợi dứa có rất nhiều lợi ích tiềm năng nhưng vẫn có một số hạn chế không thể bỏ qua. Tại khu vực của Costa Rica có những trường hợp lá dứa qua xử lý bằng thuốc trừ sâu được sử dụng để tạo ra sợi chỉ dứa, đồng nghĩa với việc nó không thể phân hủy sinh học như lá dứa không qua xử lý hóa chất. Từ đó, các nhà phê bình đã nêu ra quan điểm “Sợi dứa có thật sự thân thiện với hệ sinh thái không?” và điều này vẫn chưa được giải đáp. Tuy nhiên, để tạo ra thành phẩm như mong muốn, đôi khi quá trình xử lý sợi buộc phải trải qua quá trình xử lý hóa học. Hiện tại, các thí nghiệm cho thấy cần 16 quả dứa (khoảng 480 lá) để sản xuất ra tấm vải có kích thước lớn hơn 10 mét vuông một chút và điều này có phần ít tốn kém hơn so với việc sử dụng chất da thuộc. Vì vậy, sợi dứa thực sự là một lựa chọn thay thế tương đối bền vững cho hệ sinh thái khi so sánh với cho da và sợi tổng hợp nếu được xử lý đúng cách.

Biên tập: Đáo

/Bản đồ chất liệu/ Series bài viết bàn về các chất liệu vải sử dụng trong thời trang, chia sẻ kiến thức về ngành công nghiệp may mặc cũng như tác động của nó với môi trường. Loạt bài viết sẽ được cập nhật trên website idesign.vn mỗi thứ 2 và thứ 5 hàng tuần.