Memphis không được xây dựng để tồn tại mãi mãi.

Mặc dù thực tế đáng kinh ngạc là phần lớn các bản gốc của Memphis Group vẫn đang được sản xuất. Phong trào thiết kế này được thành lập dựa trên nguyên tắc văn hóa “một lần rồi thôi” (throwaway culture), bỏ qua những tư tưởng và quan điểm của Warholesque về sự nổi tiếng chóng tàn. Trong một buổi tối say khướt ở căn hộ Milan của Ettore Sottsass vào tháng 12 năm 1980, Memphis đã được hình thành. Có tin đồn rằng các nhà thiết kế trẻ đã lấy tên nhóm của họ từ bài hát được bật lặp đi lặp lại suốt đêm ấy: “Stuck Inside of Mobile With the Memphis Blues Again” của Bob Dylan.

Trong vòng một năm, và không báo trước, Memphis (do Ettore Sottsass lãnh đạo) đã thay đổi ngành thiết kế mãi mãi bằng cách tung ra bộ sưu tập đầu tiên của mình tại Salone del Mobile. Buổi trưng bày đầu tiên chỉ có các nguyên mẫu và một vài sản phẩm được thiết kế từ các vật liệu rẻ tiền, nhưng chúng lại dấy lên sự ngạc nhiên và thích thú đối với ngành thiết kế nội thất; không chỉ người mua, người bán, người quản lý bảo tàng, mà còn là từ những quan chức cấp cao. Việc lạm dụng triệt để các màu sắc cơ bản và các họa tiết đơn giản, đến nhiều kiểu dáng thảm họa khác nhau trong ngành kiến trúc, đồng nghĩa với không chỉ Memphis, mà còn là sự nổi lên của chủ nghĩa hậu hiện đại.

Memphis chống lại những nguyên tắc thiết kế lấy “chức năng” làm kim chỉ nam của Bauhaus, phản ánh khoảnh khắc lạc quan và sự giải phóng đầy ý nghĩa đã được nhắc đến trong văn hóa cộng đồng từ những năm 1960. Những nhà thiết kế sáng tạo, chẳng hạn như Bowie, giải thích rằng các tác phẩm thiết kế như là một công cụ để truyền đạt những giá trị cá nhân đậm chất riêng của họ. Karl Lagerfeld tự nguyện tiếp nhận tinh thần Memphis hoàn toàn bằng cách mua bộ sưu tập đầu tiên của Sottsass cho căn hộ tuyệt vời của ông hiện tại.

Ngày nay, những thiết kế có sẵn là mối nguy hại cho nền kinh tế xã hội khi chúng đã lỗi thời với mức tiêu thụ vượt trội và các nguồn năng lượng không tái tạo. Nhưng một số nguyên tắc quan trọng của Memphis vẫn tồn tại. Phần lớn các tác phẩm nghệ thuật đương đại và các tên tuổi nổi bật nhất ngành thiết kế đều bị ảnh hưởng nặng nề bởi Memphis. Ngoài hàng tá các đồ dùng gia đình lấy cảm hứng từ Pomo, và sự phổ biến ngày càng tăng của tất cả mọi thứ, các nhà thiết kế sáng tạo như Camille Walala, Bjarke Ingels, Morag Myerscough, Hella Jongerius, Patternity và Yinka Ilori đã tìm sự liên kết giữa màu sắc, hoa văn, các trò vui chơi và tâm trạng để tạo ra một không gian nhập vai, khuyến khích người dùng chạm vào tính cách ẩn sâu bên trong của họ và nhận ra điều kỳ diệu trong cõi trần tục này.

Bàn về cách Memphis đã truyền cảm hứng cho mình, Walala nói, “Tôi nhớ căn nhà của bố tôi – ông ấy là một kiến ​​trúc sư – căn nhà chỉ có một vài chi tiết thiết kế, mọi thứ khá nghèo nàn và đơn giản. Điều duy nhất thu hút tôi là thiết kế Memphis vào thời điểm đó, và chỉ đến khi tốt nghiệp năm 2008, tôi mới tìm sách về Memphis ở thư viện. Tôi đã hoàn toàn thích nó. Đó chính xác là những gì tôi thích ở thiết kế: sặc sỡ, vui tươi, tác phẩm tạo nên cảm giác hài hước, và nó làm tôi mỉm cười.”

Vận dụng trong các bối cảnh ít trừu tượng hơn, các nhà thiết kế nội thất từ ba thập kỷ qua đã chọn cách phối màu Memphis như một công cụ biểu lộ cảm xúc, và sử dụng nó để định hình phong cách cá nhân trong các dự án nhà ở dân cư cũng như trong các tác phẩm thương mại. Nhà thiết kế nội thất và cựu chủ tịch của Viện Thiết kế Nội thất Anh, Daniel Hopwood, tin rằng Memphis đã để lại ảnh hưởng sâu sắc trong cách các nhà thiết kế làm việc. Ông giải thích: “Tôi biết rằng sự tái định hình phong cách đã xảy ra gần đây nhưng chúng ta cũng có những di sản từ thời kỳ này.”.

“Là một người chịu ảnh hưởng của Memphis, trong tâm trí của tôi, sự tuân giáo không hề tồn tại. Thay vào đó, khi thiết kế, tôi luôn đặt câu hỏi về tất cả mọi thứ và tìm câu trả lời dựa trên cảm xúc và giá trị.” Không phải tất cả mọi người đều chào đón Memphis, và thậm chí một số người còn có ác cảm nặng nề với nó – điều mà Sottsass và ban nhạc say khướt của ông đã dự đoán – nhưng không thể phủ nhận tác động đầy thách thức của nó.

Biên tập viên của Elle Decoration, Michelle Ogundehin, đã chia sẻ: “Chủ quan mà nói, tôi ghét tính thẩm mỹ của Memphis, tôi thấy nó quá điên rồ, hỗn xược và nhí nhố như dành cho bầy con nít. Tuy nhiên, theo hướng sáng tạo thì Memphis thật hoành tráng. Đó là một cái bẫy cố ý để định hình thiết kế theo thời gian. Sottsass, người mà tôi rất vinh dự được phỏng vấn một lần, là một người nhìn xa trông rộng. Luôn đi ngược lại với mọi người, nhưng ông là một người thông minh, dễ động lòng trắc ẩn với nhiệm vụ và thách thức”. Chỉ cần nhìn vào những khu vực công cộng và tư nhân, những nơi cùng tràn ngập màu sắc đậm lòe loẹt với các họa tiết đồ họa, chúng ta có thể thấy Memphis đã tiếp tục định hình không gian xung quanh chúng ta ngày hôm nay như thế nào.

Tác giả: Milly Burroughs
Dịch giả: Thảo Tăng
Nguồn: anothermag

• Chủ nghĩa vị lai ở Ý: Nguồn cảm hứng cho thiết kế đồ họa
• Bảy xu hướng nổi bật tại tuần lễ thiết kế Milan 2018
• Chủ nghĩa kiến tạo (Constructivism) và ngành thiết kế đồ họa ở Nga